Waarom je beste mensen als eerste omvallen

Lisa zit aan haar bureau. Ze is er altijd. Als eerste binnen, als laatste weg. Ze draait mee in projecten, lost problemen op voordat je ze ziet, en is de go-to persoon voor collega’s. Tot ze er niet meer is. Zonder waarschuwing thuis met burn-out klachten. En jij, als leidinggevende, snapt er niks van. “Juist zij? Die had toch alles onder controle?”

Dit is geen uitzondering. Dit is een patroon.

De paradox van betrokkenheid

Onderzoek naar verzuim laat een ongemakkelijke waarheid zien: medewerkers met hoge betrokkenheid lopen significant meer risico op uitval door burn-out. Niet ondanks hun betrokkenheid, maar juist daardoor.

Want wat betekent ‘betrokken’ in de praktijk? Het betekent vaak:

Als eerste ‘ja’ zeggen als er extra werk is
Doorwerken als anderen al naar huis zijn
Je verantwoordelijk voelen voor het succes van het team
Niet willen teleurstellen
Problemen oplossen voordat anderen ze zien

Klinkt als ideale medewerkers, toch? Precies die mensen die je niet kwijt wil.

Het mechanisme van uitval

Lisa valt uit omdat ze in een vicieuze cirkel zit die niemand doorbreekt. Zo werkt het:

Stap 1: Ze laat niks los

Betrokken mensen voelen zich verantwoordelijk. Niet alleen voor hun eigen taken, maar voor het functioneren van het hele team. Ze pikken signalen op van collega’s die het zwaar hebben en compenseren. Ze zien problemen aankomen en voorkomen ze. Ze zijn de smeerolie van de organisatie.

Stap 2: De organisatie went hieraan

Omdat Lisa het oplost, hoeft niemand anders het te doen. Haar betrokkenheid maskeert structurele problemen. Te weinig capaciteit? Lisa vangt het op. Onduidelijke communicatie? Lisa regelt het. Spanning in het team? Lisa absorbeert het.

Stap 3: Ze krijgt meer op haar bord

Wie goed werk levert, krijgt meer werk. Logisch, want je wilt toch dat dingen goed gaan? Maar betrokken medewerkers krijgen niet alleen meer taken, ze krijgen ook de lastige taken. De gesprekken die niemand wil voeren. De projecten die vastlopen. De klanten die moeilijk zijn.

Stap 4: Ze gaat over haar grens

En dan gebeurt het. De druppel. Een extra project. Een zieke collega. Privédrukte. Wat voor anderen een normale piek is, wordt voor haar de grens. Want ze stond al op 95 procent. Nu moet ze naar 110 procent. En dat gaat niet.

Stap 5: Ze valt uit

Vaak zonder waarschuwing. Want betrokken medewerkers zeggen geen ‘nee’. Ze delen hun zorgen niet. Ze willen niet klagen. Tot het lichaam ingrijpt.

Waarom leidinggevenden het missen

De vraag is niet of jij signalen miste. De vraag is waarom je ze miste bij juist deze medewerker.

Ze ziet er niet uit alsof ze het zwaar heeft

Lisa komt op tijd. Levert goed werk. Glimlacht. Praat mee in vergaderingen. Alle signalen wijzen op ‘het gaat goed’. Want ze heeft geleerd te functioneren ondanks de druk.

Ze vraagt niet om hulp

Betrokken medewerkers voelen zich verantwoordelijk om het zelf op te lossen. Ze willen je niet belasten. Ze denken dat het bij de baan hoort. Ze zien anderen het ook doen.

Je bent blij dat het goed gaat

Eerlijk is eerlijk: het is een opluchting dat er iemand is die dingen gewoon doet. Bij wie je niet hoeft te checken. Die geen extra aandacht nodig heeft. Die niet zeurt.

Tot ze er niet meer is.

De verborgen signalen

Achteraf zie je het vaak wel. Die kleine dingen die je wegdrukte:

Ze blijft steeds vaker langer op kantoor
Ze reageert sneller geïrriteerd bij simpele vragen
Ze zegt steeds vaker ‘ja, dat regel ik wel’ zonder dat je erom vraagt
Ze is ziek, maar komt toch werken
Ze neemt vakantiedagen op om toch te werken
Ze stuurt mailtjes om 11 uur ’s avonds

Allemaal signalen van iemand die over haar grens gaat. Maar niemand grijpt in.

Wat dit zegt over je organisatie

Als je beste mensen uitvallen, is dat geen pech. Het is een symptoom van een systeem dat draait op de betrokkenheid van enkele mensen in plaats van op gezonde processen.

Kijk naar deze vragen:

Wie lost problemen op voordat ze bij jou komen?
Bij welke medewerkers check je minder omdat ‘het toch goed gaat’?
Wie krijgt de moeilijke klussen omdat ze die ‘zo goed doen’?
Wie zegt nooit ‘nee’?

Dit zijn je Lisa’s. En ze lopen risico.

Hoe bescherm je je beste mensen?

1. Normaliseer grenzen aangeven

Zeg expliciet: “Ik wil dat je ‘nee’ zegt als het te veel wordt.” En meen het. Want als Lisa de eerste keer ‘nee’ zegt en je reageert met “kun je niet gewoon even”, heb je verloren.

Onderzoek naar psychologische veiligheid laat zien dat medewerkers alleen grenzen aangeven als ze weten dat dit niet tegen hen gebruikt wordt.

2. Monitor workload bij je sterren

Juist bij je beste mensen moet je regelmatig inchecken. Niet omdat ze hun werk niet goed doen, maar omdat ze overbelasting anders niet uit zichzelf delen. Vraag expliciet: “Hoe zwaar is je werkweek op een schaal van 1 tot 10?” En geloof het antwoord niet meteen bij iemand die altijd ‘goed’ zegt.

3. Spreek waardering uit voor ‘nee’ zeggen

Wanneer iemand grenzen aangeeft, beloon dat gedrag. “Goed dat je dit zegt. Dat helpt ons om het anders te organiseren.” Laat zien dat grenzen aangeven een vorm van professionaliteit is.

4. Creëer zichtbaarheid

Bij Van Altena & De Jongh geloven we dat je niet kunt managen wat je niet ziet. Tools zoals de Inzichtscan maken werkdruk en risicogroepen zichtbaar. Niet om mensen te controleren, maar om blinde vlekken te voorkomen.

5. Los structurele problemen op

Als Lisa uitvalt omdat ze het werk van twee mensen deed, dan los je dat niet op door een nieuwe Lisa te zoeken. Dan moet je het werk anders organiseren.

De moeilijke waarheid

Het verlies van je beste mensen is vaak niet te wijten aan externe factoren. Het ligt aan hoe je organisatie functioneert. Aan een cultuur waarin betrokkenheid misbruikt wordt in plaats van beschermd.

Wil je je beste mensen behouden? Dan moet je ze soms beschermen tegen zichzelf. En vaker nog: tegen het systeem dat hen uitput.

Want een organisatie die draait op de overbelasting van enkele betrokken medewerkers, is geen gezonde organisatie. Het is een systeem dat leeft op geleende tijd.

Herken je de Lisa’s in jouw organisatie? Begin met de Inzichtscan en ontdek welke medewerkers risico lopen voordat ze uitvallen.